“Je hebt het precies uitgesproken zoals ik het ook gezegd zou hebben”, zei de echtgenote na afloop van de uitvaartceremonie van haar man tegen me. Zij had haar gedachten en gevoelens aan het papier toevertrouwd en mij gevraagd om het voor te lezen. En dat had ik gedaan, zonder er lang over na te denken. Wel had ik de tekst een paar keer doorgelezen. Het waren prachtige, soms grappige en altijd liefdevolle woorden. Een dankbare taak om dit voor te dragen.
Hun twee kinderen zeiden bij de eerste ontmoeting ook: “ik ga daar niet zelf staan om te spreken, dat kan ik niet.” Ik stelde hen voor dat ze, áls ze dat wilden, eerst iets op papier zouden zetten en daarna pas zouden beslissen wie het zou gaan voorlezen (ik of iemand anders, of toch zijzelf?). Uiteindelijk deden ze het allebei zelf. En hoe! Fantastisch. De zoon had thuis geoefend bij de open kist van zijn vader. Ze konden meer dan ze aanvankelijk dachten.
Zo zie ik keer op keer ieder zijn/haar eigen keuzes maken. En als het maar een keuze is die bij je past, dan is het goed. Zo heb ik morgen een heel korte speech van een zoon, slechts enkele zinnen. Vader en zoon hadden nooit veel woorden nodig om elkaar te begrijpen, dus ook nu niet. Kort en krachtig, dat past bij hem.
Ik wil niets anders dan mensen helpen om keuzes te maken die bij hen passen. Zodat het hún afscheid wordt. Het hoeft niet standaard, het hoeft niet volgens de regeltjes (wat dat ook moge zijn). Zeg maar, zoek maar, deel maar wat jij zou willen. Dan komt het goed.