De dochter vraagt in ons eerste telefoongesprek: ‘Jij bent ook geestelijk begeleider of zoiets toch?’ Ik leg uit dat ik, behalve ritueelbegeleider, ook theoloog en dominee ben. ‘Ja, want we willen wel iets eh… niet te zwaar, met bijbelteksten en zo. Maar wel iets met geloof.’
Als ik een dag later bij hen thuis ben, praten we lang over haar moeder. Wie ze was, hoe haar leven verliep, wat ze betekend heeft voor mensen rondom haar. Ik vraag de dochter ook naar haar moeders geloof. In een kerk kwam ze zelden. Maar in de zestien jaar dat ze in een verzorgingshuis woonde, ging ze elke week naar de kerkdienst. Ze was niet meer in staat om met woorden uit te leggen wat haar daarin aansprak. Maar het deed haar blijkbaar goed.
Ook vertelt de dochter dat in het huis van haar moeder een tegel aan de muur hing die ze ooit gekregen had. Bekende woorden over ‘het lijden dat men vreest’ en over God die kracht naar kruis geeft. Ze zou die tekst nooit opgehangen hebben als ze er niks mee had, aldus de dochter. Zou zij op moeilijke momenten in haar leven houvast of troost gevonden hebben in haar geloof? Zou ze ervaren – of tenminste gehoopt – hebben dat God haar kracht gaf om haar verdriet te kunnen dragen? Zouden de religieuze woorden – in de kerkdiensten, op de tegel – haar een gevoel van veiligheid hebben gegeven? We weten het niet zeker. Maar zoekend en tastend geef ik tijdens de uitvaart woorden aan ons vermoeden. Onze hoop. Dat zij inderdaad, in alle verdriet dat haar trof, kracht vond bij God. En ik geef woorden aan háár hoop en verlangen: dat ze na haar dood haar geliefden weer in de armen zou sluiten.
Bijbelteksten willen dochter en schoonzoon dus niet. Zware woorden of gebeden ook niet. Een zegen zou mooi zijn, zeggen ze. Een zegen voor haar laatste reis.
Aan het einde van de ceremonie, nadat ik haar levensverhaal verteld heb, ga ik bij de kist staan. Woorden van vrede, licht en liefde spreek ik over haar uit, met mijn handen boven de kist, alsof ik haar nog zou kunnen aanraken. En al zegenend vertrouwen we haar toe aan God. Ik denk dat alle aanwezigen – gelovig of niet of misschien een beetje – deze zegen verstaan en waarderen. Want wat gunnen we haar, na een lang leven met heel wat tranen, vrede en licht en liefde.
En zo probeer ik bij elke uitvaart weer te zoeken naar wat past bij deze mens en bij deze nabestaanden. Er is geen norm, geen standaard, geen moeten. Ook niet wat religieuze rituelen betreft. Samen kiezen we uit wat past en goed doet. Zwaar is dat niet. Integendeel! Het aansteken van de kaarsen, de zegen, het Ave Maria… het was in deze uitvaart licht-gevend, licht-brengend. Na afloop geef ik de kaarsen die vandaag aangestoken zijn aan de dochter, als herinnering aan deze dag, aan alles wat licht bracht.
Ik vind het telkens weer een prachtige zoektocht. Naar goede woorden en ‘lichte’ rituelen. Naar een uitvaartceremonie – religieus of niet – die troost en verbindt, die recht doet aan deze unieke mens.
Als je meer wilt weten of als ik iets voor je kan doen, schroom dan niet om contact op te nemen.