“Dat kan ik niet”

“Dat kan ik niet.”
Dat hoor ik mensen heel vaak zeggen, als ik hen vraag of ze tijdens de uitvaart van hun dierbare zouden willen spreken. Zo ook afgelopen week toen ik met een vrouw sprak over de uitvaart van haar vader. Alleen al de gedachte eraan deed de tranen over haar wangen rollen. Ze was bang om door heftige emoties niet uit haar woorden te komen. “Maar ik zou het wel wíllen”, zei ze vervolgens. En vanaf toen wist ik eigenlijk al dat ze het zou gaan doen.

Vaak stel ik voor om eerst maar eens te gaan schrijven. Zet eens op papier wat je zou willen zeggen. Dan zien we daarna wel wie deze woorden tijdens de ceremonie gaat uitspreken: óf jijzelf óf iemand anders namens jou. Bijna altijd beslissen mensen dan in de daaropvolgende dagen om het zelf te doen. Ik leg hen uit dat een snik, een stilte of een hapering echt niet erg is. Neem de tijd om jezelf te herpakken, neem een slok water als dat je helpt, haal een keer diep adem. Je hoeft dit niet zonder emoties te doen. Natuurlijk kan ik helpen en bijspringen als het nodig is. Maar dat doe ik pas in het alleruiterste geval… en de ervaring leert dat ik dat zelden hoef te doen.
Er zijn natuurlijk meer tips: oefen tevoren hardop je tekst, vraag – als dat je helpt – een naaste om naast je te komen staan, maak je tekst niet te lang. En zelf zorg ik doorgaans dat de naaste familie en/of vrienden zo vroeg mogelijk in de ceremonie aan de beurt zijn. Vaak valt er daarna een last van hun schouders.

Vanmorgen was het spannend. De vrouw in kwestie werd bij haar eerste woorden door emoties overmand. Ze viel stil. En ze nam de tijd. Haar schoonmoeder snelde toe om haar een glas water aan te reiken. Dat hielp haar, vertelde ze later. Iedereen had – uiteraard – alle tijd en geduld. Na enige tijd ging ze verder. Eerst nog met wankele, gesmoorde stem, maar al gauw helder en duidelijk. Het ging fantastisch! Tot de allerlaatste zin… die was zo persoonlijk, zo liefdevol. Het lukte niet. Haar man kwam bij haar staan en zij wist de woorden er toch uit te persen. Of iedereen haar laatste woorden verstaan heeft? Het doet er niet toe… zíj heeft het gezegd!
(wat niet betekent dat ik verstaanbaarheid niet belangrijk vind. Integendeel! Ik vind dat cruciaal. Maar als 98% van haar verhaal helder en goed verstaanbaar was en die allerlaatste zin niet, ben ik heel dik tevreden!)

Ze dacht het niet te kunnen, maar ze wílde het wel! Dat is een prachtig uitgangspunt. Met wilskracht en wat tips en/of oefenen kun je meer dan je denkt. Dat zie ik keer op keer. Waarmee ik zeker niet wil zeggen dat je als naaste familie/vrienden zelf moét spreken. Nee, juist niet! Het gaat erom wat jij wilt. Wat jou goed doet. Wat bij jou past. Daar zoeken we samen naar. En juist dat maakt mijn werk zo boeiend, want het is elke keer weer anders. Afgelopen dinsdag was ik de enige spreker, vandaag waren er drie (klein)kinderen die het woord namen. Beide keren was het goed.

Nu morgen eerst tijd voor mijn eigen stemcoaching! Want ook ik kan als spreker nog veel leren!