Voor families met wie ik een afscheidsplechtigheid voorbereid is dit afscheid maar al te vaak niet het eerste. Vooral als ze al eens te vroeg of op ingrijpende wijze afscheid hebben moeten nemen van een dierbare, komt dit in ons gesprek vroeg of laat ter sprake. Willen jullie de naam noemen van degene die al langer geleden overleden is? En zo ja, op welke manier, op welk moment? Er is geen goed of fout, het gaat erom wat voor deze familie goed is en goed voelt.
Laatst begeleidde ik de uitvaart van een vrouw die zo’n twintig jaar eerder een kleindochter verloren had door een vreselijk ongeluk. De dood van dit jonge meisje had een gigantische impact gehad op het leven van haar oma, maar natuurlijk ook op dat van haar ouders en broer, ooms, tantes en anderen. Toen ik hen vroeg hoe we haar een plek konden geven in deze uitvaart, reageerden ze terughoudend. Het verdriet was zo groot, ze waren bang dat het té groot zou zijn, té veel ruimte in zou nemen. “Het gaat nu niet om haar, maar om onze moeder”, zeiden ze.
Hoewel de keuze natuurlijk bij hen ligt en het erom gaat wat voor hen goed voelt, kwam ik er aan het einde van ons gesprek toch op terug. Ik twijfelde of het écht goed was om geen ruimte voor haar te maken op deze dag. En ik vermoedde dat zij deze keuze maakten uit angst voor heel veel tranen. Ik heb het benoemd en gezocht naar een voorzichtige, intieme manier om toch ruimte te maken voor deze (klein)dochter, voor het verdriet en voor de liefde. Een kaarsje voor haar aansteken tijdens de plechtigheid was voor hen te veel van het goede, dat was duidelijk. Maar als we nou eens vooraf, wanneer we voor aanvang met alleen de naaste familie in de aula zijn, een klein lichtje voor haar aansteken en op de kist zetten? “Het hoeft niet en plein public, maar jullie weten dan voor wie dat lichtje brandt.” Dat vond haar vader een goed idee. Sterker nog: hij had nog een lichtjeshouder met een vlinder, zijn dochtertje had die vroeger zo mooi gevonden. Die wilde hij hiervoor gebruiken.
En zo geschiedde: voor aanvang ontstak haar vader het vlinder-lichtje voor haar en tijdens de ceremonie mocht ik, in het levensverhaal van haar oma, haar naam noemen. Het was voor hen precies goed zo: niet te veel ruimte maar wel aanwezig. Want ze hoort er nog altijd bij. En ja, tranen waren er natuurlijk. Volop. Tranen van liefde.