Als je een dierbare verliest, is een goed afscheid op de dag van de uitvaart van onschatbare waarde. Juist daarom is mijn werk als ritueelbegeleider zo ontzettend zinvol en dankbaar. Ik vind het een voorrecht om samen met de betrokkenen een passende, persoonlijke ceremonie voor te bereiden en uit te voeren. En steeds weer hoor ik en zie ik hoe de nabestaanden gesteund en getroost worden door de woorden, de muziek, de rituelen in de afscheidsceremonie. Vaak door wat ze zelf zeggen en doen! Want het is waardevol wanneer zij, op welke wijze dan ook, actief betrokken worden bij één of meerdere onderdelen op deze dag. Van de kist dragen tot een toespraak houden, van een kaars aansteken tot het verzorgen van een powerpointpresentatie met foto’s en muziek, van de bloemen dragen tot muziek maken. Ik vind het daarom belangrijk om de nabestaanden uit te nodigen, soms te stimuleren, om zelf een actieve bijdrage te leveren. Soms wordt er dan vooral of uitsluitend gedacht aan het spreken tijdens de plechtigheid en lang niet iedereen wil of kan dat. Maar er zijn veel meer mogelijkheden. Bovendien: ook wie niet zelf wil spreken, kan of wil misschien wel enkele herinneringen aan het papier toevertrouwen. Zodat zijn of haar stem, weliswaar door een ander vertolkt, wel klinkt. Ook dat kan troosten.
Tegelijkertijd is mijn ervaring ook dat troost vaak zit in kleine, onverwachte dingen. Niet alles valt te regisseren. Soms is het de lichtval in de aula of een vogel op de begraafplaats waardoor iemand getroost wordt. Als ik terugdenk aan een recente uitvaart, dan werd door de kinderen van de overledene een aantal dingen genoemd die hen goed deden. Het waren dingen die we niet van tevoren hadden bedacht. Zo was er de glimlach van de oude, verwarde weduwe bij het zien van prachtige foto’s van vroeger. Alle woorden leken niet tot haar door te dringen, maar de beelden riepen duidelijk herkenning op, boden warmte en vreugde. Zo was er de troostende aanwezigheid van een goede vriendin die op het laatste moment, door onverwachte afwezigheid van anderen, toch aanwezig kon zijn. En zo waren er de vele buurmannen en buurvrouwen die naar buiten gekomen waren voor een laatste groet, toen de rouwauto, gevolgd door vrouw, kinderen en kleinkinderen, nog één keer langs zijn huis reed.
Kortom: een zorgvuldige voorbereiding van het afscheid is een must! Belangrijk is dat de direct betrokkenen hierover mee kunnen praten en dat wie dat wil een actief aandeel krijgt op deze dag.
Als de voorbereiding goed verloopt en daarmee rust en vertrouwen geeft, kun je op de dag zelf meer openstaan voor alles wat er gebeurt. Ook voor het onverwachte. Voor dat wat je, juist op deze dag, zomaar als een cadeautje in de schoot geworpen wordt. Het kan soms nog jarenlang troost bieden!