Een vader die – zacht gezegd – voor zijn kinderen niet de makkelijkste was.
Een vader die altijd alles beter wist, op iedereen mopperde en zelf maar moeilijk kritiek kon incasseren.
Een vader die zich in de loop van de tijd terugtrok uit het gezinsleven en zijn vaderrol steeds minder op zich nam.
Dat is in een paar ruwe lijnen – waarmee ik hem natuurlijk geen recht doe – het beeld dat de kinderen mij schetsten. Hun vader was net overleden en ik zat met hen aan tafel om zijn afscheidsdienst voor te bereiden. Eén van de kinderen was er niet bij, hij had lang geleden het contact met zijn vader verbroken.
Wat zeg je wel of niet tijdens het afscheid? Hoe kun je eerlijk zijn als nabestaande en tegelijkertijd de overledene in zijn waarde laten? De pijnlijke ervaringen en herinneringen mogen wat mij betreft benoemd worden. Niet om rekeningen te vereffenen of verwijten te maken, maar om lucht en ruimte te geven aan pijn en verdriet. En daarnaast zoek ik naar momenten – hoe klein ook – van liefde, naar dierbare herinneringen. Al pratend komen ze boven. De kinderen vertellen hoe zijn keukenwand vol hing met fotolijstjes, allemaal foto’s van de kinderen en kleinkinderen. Als hij nieuwe foto’s kreeg, kocht hij identieke zwarte lijstjes erbij. In de keuken hing zijn trots aan de muur. Toen de kinderen klein waren, leerde hij hen dammen, deed hij spelletjes met hen en gingen ze samen op de fiets naar de camping. En de kleinkinderen nam hij mee naar de dierentuin.
In de afscheidsdienst vertel ik zijn levensverhaal. Ik vertel over zijn karakter, over zijn afwezigheid, over de pijn. Ik vertel óók over zijn liefde voor de natuur, voor bloemen en planten, vogels en eekhoorns. Ik vertel hoeveel hij betekend heeft in zijn werk. Ik vertel over zijn onmacht en zijn eenzaamheid. Niet alleen wát we vertellen, maar ook hoé we het vertellen doet ertoe. Met respect.
Respect proef ik in alles. In hoe de kinderen op het laatste moment besluiten om de grote kaars uit zijn huis mee te nemen naar het crematorium en daar voor de allereerste keer aan te steken. In de zorg waarmee zij dit afscheid hebben voorbereid. En bovenal in de speeches die de (klein)kinderen houden. Het zijn heel kwetsbare en moedige toespraken waarin zij zoeken naar balans. Ze zijn eerlijk over hun ervaringen met hun vader en opa en tegelijkertijd spreken ze met respect over hem. Ze bewijzen hem de laatste eer en ze doen dat op bewonderenswaardige wijze. Ik ben diep onder de indruk en gun élke familie – ook als de verhoudingen ingewikkeld of pijnlijk zijn – zo’n mooi en respectvol afscheid!